Bilim Dünyası Şaşkın: Yıldız, Kara Deliğin Olan Bitkisi Oldu!
NASA’nın Fermi Gamma-ray Uzay Teleskobu tarafından 2 Temmuz’da tespit edilen GRB 250702B adı verilen gama ışını patlaması, kaydedilen en uzun ve en gizemli patlamalardan biri olarak kayıtlara geçti. Normalde bu tür kozmik olaylar (GRB’ler) birkaç saniye ya da en fazla birkaç dakika sürerken, GRB 250702B tam yedi saat boyunca devam etti. Üstelik bu patlama, sadece uzun sürmekle kalmadı; birkaç kez tekrar da yaşandı ki mevcut astrofizik modelleri açısından bu durum imkânsız görünüyordu. Çünkü gama ışını patlamaları genellikle bir yıldızın tamamen yok olduğu tek seferlik olaylar olarak biliyordu. Bu nedenle aynı kaynaktan birden fazla sinyal alınması, bilim camiasını alternatif teoriler geliştirmeye yönlendirdi.
Gözlemlenen Olayı En İyi Açıklayan Senaryo, Kara Deliğin Yıldız Tarafından Yutulması Olabilir
Bilim insanları son haftalarda bu sıra dışı veriyi anlamaya çalışıyorlar. Yeni bir teori, hem büyüleyici hem de korkutucu: İngiltere’deki Liverpool John Moores Üniversitesi’nden bir araştırma ekibine göre bu patlamanın sebebi, bir yıldızın bir kara deliği yutması olabilir. Normal şartlarda kara delikler, yakınına çok yaklaşan yıldızları dışarıdan parçalayarak büyük bir enerji açığa çıkarırlar. Ancak burada senaryo tersine işliyor. Yıldız, yaşamının son aşamalarında genişleyip dış katmanlarını şişirdikçe, çevresinde dönen küçük bir kara delik bu genişleyen gaz bulutunun içine çekiliyor. Yıldızın yoğun dış tabakaları arasında sürtünme etkisiyle yavaşlayan kara delik, zamanla merkeze doğru spiral bir düşüşe geçiyor. Nihayet çekirdeğe ulaştığında, aşırı yerçekimi etkisiyle yıldızın iç yapısını bozmaya ve çevresindeki maddeleri emmeye başlıyor. Bu süreçte kara delik, yıldızın iç kısmındaki plazmayı hızla emip dönme hareketini artırıyor; ortaya çıkan dev enerji, kutuplar boyunca dışarı püsküren relativistik jetler oluşturuyor. Bu jetler, milyarlarca ışık yılı uzaktan bile tespit edilebilen etkileyici gama ışını patlamalarını (GRB) meydana getiriyor.
Araştırma ekibine göre bu içsel yıkım süreci, patlamanın bu denli uzun sürmesini de açıklıyor. Normal bir süpernova birkaç dakikada enerjisini tüketirken, kara deliğin yıldızın içinde yavaş yavaş ilerlemesi saatler sürebiliyor. Bu durum, gözlemlenen yedi saatlik enerji salımını mantıklı hale getiriyor. Astrofizçi Hendrik van Eerten, “Bu senaryo, gözlemlenen uzun zaman ölçeğini açıklayabilen az sayıda modelden biri.” diyor.
GRB 250702B, şimdiye kadar kaydedilen en tuhaf gama ışını patlamalarından biri olarak görülüyor. Üç farklı aşamada gözlemlenen patlamanın kaynağı, yapılan ölçümlere göre milyarlarca ışık yılı uzaklıkta yer alıyor. Bu da olayın olağanüstü gücünü daha da etkileyici hale getiriyor; zira bu kadar uzak bir mesafeden bile algılanması, patlamanın boyutunu gözler önüne seriyor.
Bilim insanları yine de dikkatli. Alternatif senaryolar arasında yıldızın kendi kütlesi altında çökmesi ya da orta büyüklükte bir kara delik tarafından parçalanması ihtimalleri de değerlendiriliyor. Ancak bugüne kadar hiçbir model, gözlemlenen tekrar eden gama ışını dalgalarını ve uzun süreli enerji yayılımını bu kadar net açıklayamıyor.
Her ne kadar hâlâ birçok soru yanıtsız kalsa da, GRB 250702B olayı evrenin ne kadar tuhaf ve öngörülemez olduğunu bir kez daha hatırlatıyor. Eğer bu gizemli patlamanın arkasında bir yıldızın içine düşüp onu içten yiyen bir kara delik varsa, bu yalnızca yeni bir astrofizik keşfi değil; aynı zamanda yıldız ölümünün şimdiye dek görünmemiş bir türünü de işaret ediyor.
