İşletim Sistemlerinde Sanal Bellek Kullanımı

Günlük yaşamımızda bilgisayarlarımızı kullanırken çeşitli sorunlarla karşılaşabiliyoruz. İşletim sistemleri oldukça karmaşık yapılar olduğundan, bu sorunların birçok nedeni olabilir. İşletim sistemlerinin bu sorunları büyük ölçüde önleyebilmesi adına birçok fikir geliştirilmiştir.

Sanal bellek teknolojisi de bu çözümlerden biridir. Bu yazımızda, işletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı hakkında detaylı bilgileri sizlerle paylaşacağız. Her ne kadar sanal bellek ihtiyacı tüm işletim sistemleri için benzer olsa da, aralarındaki bazı küçük farklılıklar mevcuttur. Bu farklılıkları yazımızda adım adım inceleyeceğiz.

İşletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı ne işe yarar?

İşletim sistemlerindeki sanal bellek kavramı, iddia edildiğine göre 1957 yılında Fritz-Rudolf Güntsch tarafından Telefunken TR440 anabilgisayarının geliştirici olarak ortaya atılmıştır. Sanal bellek fikri, doktora tezi olarak kabul edildikten sonra ilk kez B5000 ticari bilgisayarında kullanılmıştır.

Bununla birlikte, sanal belleğin benimsenmesi bir süre aldı. 1969 yılında David Sayre liderliğindeki bir IBM araştırma grubu, sanal belleğin diğer sistemlerden çok daha iyi bir performans sunduğunu belirtti.

Sanal bellek fikri, işletim sistemlerinin bellek yetersizliği olduğunda işlevlerini sürdürebilmesi için geliştirilmiştir. 1970’li yıllarda, RAM maliyetleri günümüzdeki kadar düşük değildi. RAM üretimi, zor ve maliyet açısından zorlu bir süreçti.

Bu nedenle, yüksek kapasiteli bellekler kullanmak mümkün değildi. Bunun yerine, daha düşük maliyetli disklerden yararlanıldı. Sanal bellek teknolojisi, işletim sistemi veya programlar için yeterli RAM kalmadığında bu durumu bilgisayardaki disk alanını kullanarak aşmayı sağlar.

RAM ve HDD, temelde benzer bir işlevi yerine getiren iki bileşendir. Her ikisi de bir depolama birimidir. Ancak RAM daha hızlı fakat maliyeti yüksektir; HDD ise daha yavaş ama maliyeti daha düşüktür. Bu nedenle, bilgisayarda yeterli RAM kalmadığında HDD devreye girer.

Sistem üzerindeki RAM dolduğunda, işletim sistemi diskten ayırdığı alanı kullanmaya başlar. Ana işlemler RAM üzerinde yürütülürken, diğer işlemler arka planda disk üzerinde bekletilir. Önceliğe göre RAM ve disk arasında okuma – yazma işlemleri gerçekleştirilir. Böylece, sistemin ihtiyaç duyduğu alan sağlanmış olur.

İşletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı, en çok Windows için avantaj sağlar. Linux ve macOS sistemlerine kıyasla Windows’un RAM ihtiyacı daha fazladır. Bu nedenle, Windows kurulumunda sanal bellek otomatik olarak aktif hale gelir ve kullanıcılar değişiklik yapmadıkça sistem bu alanı kendi yönetir. Otomatik olarak belirlenen bu alan, bilgisayardaki RAM ve depolama kapasitesine göre belirlenir. Linux sistemlerde sanal belleğe “swap alanı” da denir.

Günümüzde RAM maliyetlerinin önemli ölçüde azalması ile sanal belleğe olan ihtiyaç giderek azalmaktadır. Eğer yüksek kapasitede belleğe sahip değilseniz, sisteminize macOS dahi olsa sanal bellek kullanmanızı öneririz. Günlük kullanıcılar için yeterli belleğiniz varsa, Linux sistemlerde swap alanı ayırmanıza gerek yoktur.

İşletim sistemlerinde sanal bellek performansı, SSD disklerin yaygınlaşması ile birlikte önemli ölçüde artmıştır. Ancak yoğun sanal bellek kullanımı, disk üzerinde yüksek miktarda okuma ve yazma işleminin gerçekleşmesine yol açacağından, disk ömrünü azaltacaktır. Bu nedenle, bilgisayarınızda 16 GB veya daha fazla RAM bulunuyorsa, sanal belleğin SSD yerine HDD kullanması sağlanabilir.

Bunu yönetmek için, Bilgisayarım klasörüne sağ tıklayıp açılan pencereden özellikler seçeneğini seçin. Ardından, sol tarafta bulunan gelişmiş sistem ayarlarına tıklayın ve açılan pencerede Performans – Ayarlar seçeneğine tıklayın.

Daha sonra, gelişmiş sekmesinde bulunan Sanal bellek seçeneğindeki değiştir butonuna tıklayın. Üstteki tiki kaldırdıktan sonra, sanal bellek alanını istediğiniz şekilde ayarlayabilir veya bu işlem için kullanılacak diski seçebilirsiniz.

Özetle, işletim sistemlerinde sanal bellek kullanımı son derece faydalı bir özelliktir. Yukarıda bahsedilen öneriler doğrultusunda, siz de sanal bellek kullanımını düzenleyebilirsiniz.